Σημείωμα του Σκηνοθέτη
Tη φετινή χειμερινή περίοδο, αποφασίσαμε με την Κατερίνα Μπιλάλη, ως THEARTES, να παρουσιάσουμε για δεύτερη χρονιά το έργο Ay, Carmela! του Ισπανού θεατρικού συγγραφέα Χοσέ Σάντσις Σινιστέρρα. Ένα έργο αντιπολεμικό, ένα έργο κατά των αδελφοκτόνων εμφυλίων πολέμων, μα πάνω από όλα ένα έργο αντιφασιστικό που αναφέρεται σε ζητήματα δημοκρατικών αγώνων, αλληλεγγύης, αγάπης, ελευθερίας, ισότητας, δικαιοσύνης, ηθικής, αξιοπρέπειας, θάρρους, σεβασμού, αλλά κυρίως θίγει τη σπουδαιότητα του να μην περάσει στη σφαίρα της λήθης η συλλογική ιστορική μνήμη. Ένα έργο έκκληση υπέρ της μνήμης, της θύμησης.
Θεματικά το έργο αναφέρεται στη συλλογική τραγωδία του ισπανικού λαού, το συναισθηματικό χρονικό της δημοκρατικής μνήμης, την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης κατάστασης που έρχεται να βυθιστεί μέσα στον πόνο. Ωστόσο, το κείμενο προχωράει πολύ παραπέρα. Μιλάει για την καλλιτεχνική αξιοπρέπεια, την αξιοπρέπεια των ζωντανών και των νεκρών, την επιβίωση με τίμημα την αξιοπρέπεια, και τη λήθη ενάντια στην αξίωση της μνήμης να σώσει αυτήν την αξιοπρέπεια· όμως μιλάει και για την προσωπική και τη συλλογική αξιοπρέπεια του νικημένου και κυρίως για τον δεύτερο θάνατο των νεκρών, που δεν είναι άλλος από τη λήθη.
Μολαταύτα, ξεπερνώντας ασυνήθιστα τις προσδοκίες του συγγραφέα του, το θεατρικό αυτό έργο έχει αποκτήσει μια χωροχρονική προβολή, πέρα από την Ισπανία, και την περίοδο 1936-1939, οπότε έλαβε χώρα ο Ισπανικός Εμφύλιος. Το βασικό μήνυμα του έργου, δηλαδή ο κίνδυνος της ιστορικής αμνησίας, έχει προεκτάσεις και σε άλλες χώρες που μαστίζονταν ή και μαστίζονται από κάποιον Εμφύλιο Πόλεμο, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, η Σύγχρονη Ιστορία της οποίας σφραγίστηκε από μια τέτοια διαμάχη και μάλιστα μόλις δέκα χρόνια περίπου μετά από τα γεγονότα που αναφέρονται στο έργο του Σάντσις Σινιστέρρα, με πολλές συμπεριφορές -κοινωνικές και πολιτικές-, που έχουν την προέλευσή τους σε εκείνη την αδελφοκτόνο σύγκρουση, να εξακολουθούν να απαντώνται και στις μέρες μας.
Αυτή η αλληλεπίδραση, η αλληλεξάρτηση και η διαδοχή των αλληλοσπαραγμών των δύο λαών, του ισπανικού και του ελληνικού, είναι η κινητήρια δύναμη που μας ώθησε να ασχοληθούμε με αυτό το έργο, το οποίο, παρεμπιπτόντως, είναι μια εξαιρετική σύμμειξη που συνδυάζει τον πικρό τόνο του εμφυλίου με ένα αιχμηρό, μαύρο χιούμορ. Αλλά και με μια υποδόρια και καταφανή στηλίτευση της εξάλειψης της ελευθερίας έκφρασης, από τη δαμόκλειο σπάθη της λογοκρισίας τού καταπιεστικού δικτατορικού καθεστώτος, που ευτελίζει την Τέχνη και τον Πολιτισμό. Το Ay, Carmela! είναι, εν μέρει, ένα έργο πολιτικού θεάτρου που σχετίζεται με την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης κατάστασης που είναι ικανή, υπό οριακές συνθήκες και για τον ηρωισμό και για τον εξευτελισμό.
Συνεπείς, ως THEARTES, στο “παιχνίδισμα” και την “εναλλαγή” των θεατρικών ειδών και την ανησυχία που μας διακατέχει αναφορικά με τις δραματικές μορφές, την εγκατάλειψη γνωστών πεδίων, προκειμένου να εξερευνηθούν νέες δραματικές μορφές και να αναζητηθούν θέματα που επιτρέπουν την έρευνα και τη σημασία της προώθησης της δραματικής λέξης, η παράστασή μας, δεδομένου ότι δεν είναι απλώς μία παράσταση “θεάτρου εν θεάτρω” (theatre in theatre), αλλά ένα έργο του “θεάτρου υπό πόλεμο” (theater under war) ή ακόμα καλύτερα του “θεάτρου υπό εμφύλιο πόλεμο” (theater under civil war), και μάλιστα εντός του πλαισίου του “θεάτρου επιχειρήσεων” ενός χώρου μάχης (battlespace), συνδυάζει την υποκριτική μπρεχτική “Αποστασιοποίηση” (Verfremdungseffekt), με την μπεκετική “Αναμονή” (En attendant) των περιθωριακών τύπων του Godot, τοποθετημένοι σε έναν πιντερικό “Μη-Τόπο” (No man’s land), και όλα αυτά μέσα στα πλαίσια ενός -και πάλι- μπρεχτικού “Επικού Θεάτρου” (Episches Theater), με τραγούδια, χορό, μαγεία, παρωδία, καμπαρέ, variétés, χρήση χονδροειδούς χιούμορ, κωμική και ενίοτε σκόπιμα άσεμνη γλώσσα, που αποδίδεται με ειρωνεία γιατί θέλει να αντανακλά σαρκαστικά την εικόνα μιας χώρας που θα γίνει μια πραγματική παρωδία.
Ως THEARTES έχουμε ως μότο: το Θέατρο είναι το σημείο τομής μεταξύ πραγματικότητας και επιθυμίας, είναι μια μεταθεατρική περιοχή όπου η μυθοπλασία γίνεται πραγματικότητα, όπου όλα είναι δυνατά να συμβούν, επειδή όλα μπορούν να συμβούν σε ένα θέατρο, ακριβώς επειδή είναι Θέατρο.
Κωνσταντίνος Κυριακού