Οχτώ χρόνια πέρασαν από την πανελλήνια πρώτη προβολή της «Ζαν Ντιλμάν» που οργάνωσε το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας και, εν τω μεταξύ, το αριστουργηματικό φιλμ της Σαντάλ Ακερμάν κατάφερε να σκαρφαλώσει στην κορυφή της περίφημης λίστας του περιοδικού Sight and Sound με τις σπουδαιότερες ταινίες που έγιναν ποτέ και να γίνει η πρώτη δημιουργία, σκηνοθετημένη από γυναίκα, που κατέκτησε ποτέ αυτή τη θέση.
Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας χαιρετίστηκε όσο ελάχιστα κινηματογραφικά συμβάντα τα τελευταία χρόνια και έδωσε αφορμή να γραφτούν αναρίθμητα άρθρα και να ακουστούν πολλές και διαφορετικές απόψεις. Το σημαντικότερο με την περίπτωση της μοναδικής αυτής ταινίας είναι, ωστόσο, η ίδια η ταινία και το γεγονός ότι περισσότεροι/-ες θεατές στον πλανήτη θα έχουν πλέον την ευκαιρία να την ανακαλύψουν και να διαπιστώσουν γιατί το εμβληματικό αυτό φιλμ εξακολουθεί να παραμένει, δεκαετίες μετά την κυκλοφορία του, ένα ορόσημο του καλλιτεχνικού σινεμά καθώς και το συγκλονιστικό επιστέγασμα στην καριέρα μιας τόσο πολύτιμης σκηνοθέτιδος και εμβληματικής φεμινίστριας.
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ
Τι είναι όμως το «Jeanne Dielman, 23 Quai du Commerce, 1080 Bruxelles» όπως είναι ο πλήρης, πρωτότυπος τίτλος του αριστουργήματος της Ακερμάν και πού έγκειται η αξία του; Σε ηλικία μόλις 25 ετών, η βελγικής καταγωγής σκηνοθέτις δημιούργησε ένα φιλμ που κατάφερε να καταργήσει βασικά χαρακτηριστικά του ίδιου του κινηματογράφου, με κυριότερο τη δραματοποίηση του θέματός του. Πόσο ενδιαφέρουσα μπορεί να είναι δραματουργικά η άχαρη καθημερινότητα μιας γυναίκας που καθαρίζει, μαγειρεύει, βοηθά τον γιο της στα μαθήματά του, τακτοποιεί και πηγαίνει για ύπνο, αναμένοντας την επόμενη απαράλλακτη μέρα; Γίνεται περισσότερο ενδιαφέρουσα επειδή η ίδια γυναίκα, κατά την απουσία του γιου της, προσφέρει τις σεξουαλικές της υπηρεσίες σε μερικούς – τακτικούς απ’ όσο καταλαβαίνουμε – πελάτες;
Η απάντηση είναι όχι: σε αντίθεση με τις μονότονες ασχολίες της Ζαν Ντιλμάν, που η κάμερα παρακολουθεί με απόλυτη προσήλωση, η Ακερμάν αρνείται να προσφέρει την όποια ηδονοβλεπτική ευχαρίστηση στο κοινό και κρατά τις ερωτικές συνευρέσεις της εκτός κάδρου.
Καθώς η Ζαν εκτελεί τα καθήκοντά της με μεθοδικότητα, συνέπεια και αποτελεσματικότητα καλοκουρδισμένης μηχανής, η Ακερμάν δίνει κινηματογραφικό λόγο στον καθημερινό Γολγοθά μιας νοικοκυράς. Με ελάχιστους διαλόγους και κινηματογράφηση ακρίβειας, χτισμένη εξ ολοκλήρου με στατικά πλάνα, ξετυλίγει αργά και βασανιστικά τρεις μέρες από τη ζωή της ηρωίδας της, σε μια διεισδυτική καταγραφή της έμφυλης επιτελεστικότητας.
Το επαναλαμβανόμενο θέαμα μπορεί να φαντάζει αρχικά αφάνταστα βαρετό, αποτελεί, όμως, ένα ιδιοφυές τέχνασμα που εξυπηρετεί απόλυτα τους στόχους της δημιουργού. Μετά την πρώτη μέρα, όπου η Ζαν εκτελεί με ζήλο και απόλυτη επιτυχία το ψυχαναγκαστικό πρόγραμμά της, αδιόρατες ρωγμές αρχίζουν να διαφαίνονται στην άψογη ρουτίνα της. Οποιαδήποτε αμυδρή αλλαγή στο καθημερινό τελετουργικό της παίρνει διαστάσεις μείζονος γεγονότος στα μάτια των θεατών, οι οποίοι/-ες προσέχουν πλέον λεπτομέρειες που δεν θα είχαν καμία σημασία σε μια συμβατική ταινία: το φιάσκο μιας παραβρασμένης πατάτας, ένα ατίθασο κουμπί στη ρόμπα της, ένας αποτυχημένος καφές. Και η παραμικρή άστοχη κίνηση της Ζαν προσδίδει απρόσμενο σασπένς στο θρίλερ της καθημερινότητάς της και φανερώνεται σαν οιωνός μιας επερχόμενης κατάρρευσης.
Αν ξεπεράσετε το αρχικό σοκ, θα έρθετε αντιμέτωποι/-ες με ένα επικής διάρκειας όσο και συναρπαστικό πείραμα που ξεπερνά τα όρια του θεάματος και γίνεται βίωμα. Σε μια ταινία που, με αγωνιώδη τρόπο, απεικονίζει την καταπίεση των γυναικών, η Ακερμάν μετατρέπει τον κινηματογράφο, που τόσο συχνά έχει αποτελέσει όργανο καταπίεσης των γυναικών, σε απελευθερωτική δύναμη. Το σοκαριστικό φινάλε μπορεί και να λυτρώνει το κοινό από μια ασφυκτική εμπειρία που μετατρέπει το υπαρξιακό αδιέξοδο μιας γυναίκας σε μινιμαλιστική οδύσσεια.
Όσο για την πρωταγωνίστρια, Ντελφίνγκ Σεϊρίνγκ («Πέρσι στο Μαρίενμπαντ»), αυτή κουβαλά στις πλάτες της την ταινία και μαζί το αβάσταχτο βάρος αιώνων πατριαρχίας και γυναικείας καταπίεσης. Διόλου τυχαία η ταινία αποτέλεσε σταθμό για το φεμινιστικό σινεμά, με το πέρασμα των ετών απέκτησε δικαίως μόνιμη (και υψηλή) θέση ανάμεσα στις πιο ριζοσπαστικές κινηματογραφικές δημιουργίες και στα τέλη του 2022 στέφθηκε κορυφαίο φιλμ όλων των εποχών.
Όποιο κι αν είναι το αποτύπωμα που θα σας αφήσει, σημασία έχει ότι στο πλαίσιο αυτής της μοναδικής προβολής θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε ξανά σε μεγάλη οθόνη την «Ζαν Ντιλμάν».
Την προβολή της Κυριακής 15/1 θα προλογίσει η Βάλια Τσιριγώτη, Κοινωνιολόγος με ειδίκευση στην Ψυχική Υγεία και την Πολιτισμική Αγωγή.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ
Ημ/νία: Κυριακή, 15 Ιανουαρίου 2023
Κινηματογράφος ΑΣΤΟΡ | ΣΤΟΑ ΚΟΡΑΗ, Σταδίου 28 (Μετρό Πανεπιστήμιο)
Ώρα έναρξης: 17.50
Τιμή εισιτηρίου: 7€
Σημείωση: οι θέσεις στην κινηματογραφική αίθουσα δεν είναι αριθμημένες.
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ ΠΡΟΒΟΛΗ
Ημ/νία: Δευτέρα, 16 Ιανουαρίου 2023
Κινηματογράφος ΑΣΤΟΡ | ΣΤΟΑ ΚΟΡΑΗ, Σταδίου 28 (Μετρό Πανεπιστήμιο)
Ώρα έναρξης: 18:00
Τιμή εισιτηρίου: 7€
Σημείωση: οι θέσεις στην κινηματογραφική αίθουσα δεν είναι αριθμημένες.