«Το ξύπνημα της Μνήμης. Παιδιά πρόσφυγες του Ελληνικού εμφυλίου»
Σχολή Καλών Τεχνών, 15 Σεπτεμβρίου - 15 Οκτωβρίου 2018
Το έργο «Το ξύπνημα της Μνήμης. Παιδιά πρόσφυγες του Ελληνικού εμφυλίου» θα παρουσιαστεί ξανά από την Εταιρεία Θεάτρου ΠΑΙΚΤΕΣ. Μια παράσταση site-specific, στους εξωτερικούς χώρους και στο θέατρο της Σχολής Καλών Τεχνών, από 15 Σεπτεμβρίου 2018 για 10 μόνο παραστάσεις (τελευταία 15/10). Η παράσταση παίζεται κάθε Σάββατο και Κυριακή ενώ οι δύο τελευταίες θα πραγματοποιηθούν Κυριακή 14/10 και Δευτέρα 15/10.
Οι παραστάσεις του Σεπτεμβρίου ξεκινούν στις 7:00μμ και του Οκτωβρίου στις 6:00μμ.
Η πρώτη παρουσίαση της παράστασης «Το ξύπνημα της Μνήμης. Παιδιά πρόσφυγες του Ελληνικού εμφυλίου» έγινε στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών τον Ιούνιο του 2017, στην ενότητα παραστάσεων «Άνοιγμα στη πόλη», σε σκηνοθεσία Μαρίας Σάββα στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο (παραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών).
«Το ξύπνημα της Μνήμης. Παιδιά πρόσφυγες του Ελληνικού εμφυλίου» αναφέρεται σε μια σημαντική περίοδο της Ελληνικής ιστορίας, την περίοδο του Ελληνικού εμφύλιου πολέμου και στα παιδιά-πρόσφυγες. Συνδέεται άμεσα με το πρόβλημα των σημερινών πολέμων και το προσφυγικό ζήτημα. Η ιστορία του Ελληνικού εμφυλίου, εκτός από τις πληγές που γέννησε σε κάθε οικογένεια και σε όλους αυτούς που έζησαν και βίωσαν εκείνα τα γεγονότα, κινεί εμάς τους νεώτερους μέσα από τις αφηγήσεις αυτές να ανακαλύψουμε και να συνειδητοποιήσουμε την δύναμη του ανθρώπων που πάλεψαν για να επιβιώσουν μέσα σε εκείνες τις τόσο δύσκολες συνθήκες, κάτι που μπορεί να μας αφυπνίσει και να μας κάνει να ενδιαφερθούμε μέσω της ενσυναίσθησης γι’ αυτό που συμβαίνει δίπλα μας, στη Συρία και σε άλλες χώρες σήμερα.
Με βάση επιλεγμένο υλικό προσωπικών αφηγήσεων από το βιβλίο «Παιδιά του Ελληνικού Εμφύλιου-Πρόσφυγες και πολιτική της μνήμης» και κείμενα που αναλύουν την πολιτική κατάσταση εκείνης της εποχής, το εμφύλιο δράμα και τους λόγους που οδήγησαν στην απομάκρυνση των παιδιών από τις οικογένειες και τα σπίτια τους σε ολόκληρη την Ελλάδα, δημιουργείται μια περφόρμανς όπου το θέατρο γίνεται ο τόπος στον οποίο οι άνθρωποι μιλούν για το «σπίτι» και την «πατρίδα» σε μια προσπάθεια να προσδιορίσουν τον εαυτό τους, μεταφέροντάς μας σημαντικά στοιχεία για την ιστορία και τον τόπο τους.
Ιστορικά ντοκουμέντα και σύνθετες προσωπικές αφηγήσεις-μαρτυρίες για τα χρόνια του εμφυλίου. Άνθρωποι που ξεριζώθηκαν από τα χωριά τους και βίωσαν την καταστροφή και τη διάλυση της οικογένειας από τον εμφύλιο σπαραγμό. Οι αφηγήσεις αυτές αποτελούν μέρος μιας κοινής ιστορίας, μιας συλλογικής βιωματικής αφήγησης, για την βίαιη αποκοπή από την μάνα, την οικογένεια και το σπίτι-πατρίδα.
Η παράσταση: Ένας ιδιότυπος χορός από γερασμένα παιδιά που θυμούνται γιατί δεν μπορούν να ξεχάσουν. Ο χώρος της μνήμης οδηγεί στον πόνο της απουσίας, είναι αυτός που οδηγεί στο παιδικό πρώτο πρόσωπο. Φωτογραφίες και αποσπάσματα videos-ντοκουμέντα από την εποχή του εμφυλίου δένουν με τις αφηγήσεις και τις μαρτυρίες αλλά και την ανάλυση ορισμένων ιστορικών παραμέτρων. Στόχος της παράστασης είναι η θεατρική μυθοπλασία να συνδεθεί με την ιστορική έρευνα.
Η παράσταση βασίζεται σε προσωπικές μαρτυρίες και ιστορικά ντοκουμέντα από το βιβλίο «Παιδιά του Ελληνικού Εμφυλίου-Πρόσφυγες και Πολιτική της Μνήμης» της Riki Van Boeschoten και Loring M.Danforth (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, έκδοση 2015, μετάφραση μαρτυριών: Μιχάλης Λαλιώτης). Στην παράσταση χρησιμοποιείται φωτογραφικό υλικό από αρχεία του Ερυθρού Σταυρού που περιέχονται στο βιβλίο της Τασούλας Βερβενιώτη «Αναπαραστάσεις της Ιστορίας. Η Δεκαετία του 1940». Επίσης, φωτογραφικό υλικό του Γιώργου Μπαλάφα και άλλων.
Η παράσταση επαναλαμβάνεται με την ευγενική υποστήριξη της Σχολής Καλών Τεχνών, του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης και της Ένωσης Προφορικής Ιστορίας που έχει την έδρα της στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας, στο Εργαστήριο της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
«Το ξύπνημα της Μνήμης. Παιδιά πρόσφυγες του Ελληνικού εμφυλίου»
Βασισμένη στο βιβλίο «Παιδιά του Ελληνικού Εμφύλιου-Πρόσφυγες και πολιτική της μνήμης» της Riki Van Boeschoten και Loring M.Danforth.
Χώρος: εξωτερικοί χώροι και θέατρο της Σχολής Καλών Τεχνών (Πειραιώς 256, Ρέντης). Ελεύθερο parking εντός του χώρου.
INFO
Πρόγραμμα Παραστάσεων (μόνο 10 παραστάσεις):
Από 15 Σεπτεμβρίου έως 15 Οκτωβρίου 2018, κάθε Σάββατο και Κυριακή (εκτός των 2 τελευταίων παραστάσεων που είναι Κυριακή 14/10 και Δευτέρα 15/10).
Οι παραστάσεις του Σεπτεμβρίου ξεκινούν στις 7:00 μμ και του Οκτωβρίου στις 6:00 μμ
Ημέρες παραστάσεων: 15/9, 16/9, 22/9, 23/9, (29/9, 30/9 ακυρώθηκαν λόγω κακοκαιρίας),
6/10, 7/10, 12/10, 13/10, 14/10, 15/10
Ημέρες/ ώρες αναλυτικά:
Σάββατο 15/9, ώρα 7:00 μμ
Κυριακή 16/9, ώρα 7:00 μμ
Σάββατο 22/9, ώρα 7:00 μμ
Κυριακή 23/9, ώρα 7:00 μμ
Σάββατο 29/9, ώρα 7:00 μμ (ακυρώθηκε λόγω κακοκαιρίας)
Κυριακή 30/9, ώρα 7:00 μμ (ακυρώθηκε λόγω κακοκαιρίας)
Σάββατο 6/10, ώρα 6:00 μμ
Κυριακή 7/10, ώρα 6:00 μμ
Παρασκευή 12/10, ώρα 6:00 μμ (έκτακτη)
Σάββατο 13/10, ώρα 6:00 μμ (έκτακτη)
Κυριακή 14/10, ώρα 6:00 μμ
Δευτέρα 15/10, ώρα 6:00 μμ
Διάρκεια παράστασης: 110 λεπτά
Εισιτήρια: 15 ευρώ, 8 ευρώ μειωμένο (φοιτητικό, εκπαιδευτικοί, πολύτεκνοι, ΑΜΕΑ, ομαδικά άνω των 8 ατόμων), 5 ευρώ (ατέλειες, άνεργοι).
Λόγω της ιδιαιτερότητας της παράστασης, οι θέσεις των θεατών θα είναι περιορισμένες και θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας. Οι θεατές παρακαλούνται να φοράνε άνετα παπούτσια.
Λίγα λόγια για το βιβλίο «Παιδιά του Ελληνικού Εμφύλιου-Πρόσφυγες και πολιτική της μνήμης» της Riki Van Boeschoten και Loring M.Danforth, που είναι η κύρια πηγή ανάσυρσης υλικού:
Το 1948, στο αποκορύφωμα του ελληνικού Εμφυλίου, τριάντα οκτώ χιλιάδες παιδιά εντάχθηκαν σε προγράμματα εκκένωσης που τα απομάκρυναν από τα σπίτια τους στα βουνά της βόρειας Ελλάδας. Το ΚΚΕ διοχέτευσε περίπου τα μισά σε ορφανοτροφεία στην Ανατολική Ευρώπη, ενώ η εθνική κυβέρνηση έβαλε τα υπόλοιπα σε οικοτροφεία διάσπαρτα στη Ελλάδα. Αντικείμενο έριδας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, το αμφιλεγόμενο αυτό επεισόδιο εξακολουθεί να τροφοδοτεί εντάσεις διεθνώς, αλλά και στο εσωτερικό της ελληνικής κοινωνίας. Στην πρώτη αυτή διεξοδική μελέτη του ζητήματος, η Κοινωνική Ανθρωπολόγος Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν και ο Κοινωνικός Ανθρωπολόγος Λόρινγκ Ντάνφορθ διερευνούν σε βάθος τα δύο προγράμματα εκκένωσης και τις ζωές των παιδιών που άλλαξαν για πάντα. Αντλώντας υλικό από επίσημα αρχεία, προφορικές ιστορίες και εθνογραφική επιτόπια έρευνα, αναλύουν τη διαδικασία της εκκένωσης, την πολιτική διαμάχη που την περιέβαλε, το μεγάλωμα των παιδιών και την τύχη τους ως ενηλίκων αποκομμένων από γονείς και πατρίδα. Δίνουν επίσης το λόγο σε ορισμένους πρόσφυγες, οι οποίοι ανακαλούν τις εμπειρίες των παιδικών τους χρόνων και τις ηρωικές τους προσπάθειες να χτίσουν μια νέα ζωή σε κοινότητες της διασποράς σ' ολόκληρο τον κόσμο. [Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου].
«Η εντυπωσιακή αυτή μελέτη ανοίγει νέους δρόμους σε πολλά πεδία: στη μεθοδολογία της, το ύφος της, το θέμα της. Ιστορικά και εθνογραφικά, το βιβλίο αφηγείται μια διπλή ιστορία, από δύο συγγραφείς που γράφουν για δύο αντίθετα στρατόπεδα και εξερευνούν τις ανακατατάξεις σε δύο κράτη και δύο εθνότητες. Ισορροπημένο σε εντυπωσιακό βαθμό, πετυχαίνει θαυμάσια να δείξει τις παράλληλες εμπειρίες των δύο πλευρών με τρόπο συγκινητικό όσο και αναλυτικά δεσμευτικό. Ωστόσο η μεγαλύτερη δύναμη του βιβλίου, πέρα από την άψογη γραφή και τον συγκινησιακό του αντίκτυπο, έγκειται στη θεωρητικοποίηση της εμπρόθετης δράσης των παιδιών που αγωνίζονται να οργανώσουν την τωρινή τους ζωή και να κατανοήσουν το παρελθόν τους». Michael Herzfeld, Καθηγητής Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ.
«Μια επιστημονική μελέτη πρώτης γραμμής, θεμελιωμένη σε πρωτότυπο ερευνητικό υλικό και εκλεπτυσμένη θεωρητική ανάλυση, που συχνά γίνεται συναρπαστική, καθώς εκτείνεται από την ιστορική αφήγηση μέχρι εξαιρετικά συγκινητικές προσωπικές διηγήσεις. Με δεδομένο τον επίμαχο χαρακτήρα του θέματός του -ενός όχι αρκετά μελετημένου αλλά ιδιαίτερα σημαντικού επεισοδίου- το βιβλίο αποδεικνύεται θαρραλέο όσο και τεκμηριωμένο». Maria Todorova, Καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Ιλλινόις.
Ο Loring Μ. Danforth έλαβε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο του Πρίνστον. Είναι καθηγητής ανθρωπολογίας και επιστημολογίας στο Bates College στις ΗΠΑ. Έχει διεξαγάγει πολλές έρευνες, ιδίως για ζητήματα εθνικισμού, στην Ελλάδα, τη Μακεδονία και την Αυστραλία. Έργα του είναι: Τhe Death Rituals οf Rural Greece, με τον Alexander Tsiaras (1982), Firewalking and Religious Healing (1989), Τhe Macedonian Conflict (1997), Children οf the Greek Civil War: Refugees and the Politics οf Memory (με την Riki Van Boeschοten, 2011).
Η Riki Van Boeschoten σπούδασε φιλολογία και ιστορία στα Πανεπιστήμια της Μπολόνια, της Ουτρέχτης και των Ιωαννίνων και έλαβε το διδακτορικό της από το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ. Από το 2000 διδάσκει κοινωνική ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και είναι διευθύντρια του Εργαστηρίου Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και του Αρχείου Προφορικών Μαρτυριών. Έχει διεξαγάγει επιτόπια έρευνα στην Ελλάδα, στην πρώην Γιουγκοσλαβία και στην Ουγγαρία. Έργα της είναι: Ανάποδα χρόνια (1997), Περάσαμε πολλές μπόρες, κορίτσι μου... (1998), Children οf the Greek Civil War: Refugees and the Politics οf Memory, με τον Loring Μ. Danforth (2011).